قوز کمر (کیفوز) چیست؟

قوز کمر یا کیفوز چیست؟ چگونه میتوان این عارضه را درمان کرد؟ آیا تنها با ورزش میتوان از شر قوز کمر رها شد؟ در این مقاله از مجله درمانکده به بررسی کامل آن می‌پردازیم. قوز کمر چیست؟ قوز کمر که با نام‌های کیفوز (Kyphosis) یا گوژپشتی نیز شناخته می‌شود، نوعی اختلال است که در آن ستون فقرات در ناحیه بالایی کمر دارای انحنای بیش از حد است. قسمت فوقانی کمر یا ناحیه توراسیک ستون فقرات، دارای یک انحنای جزئی طبیعی است. ستون فقرات به طور طبیعی در ناحیه گردن، قسمت بالایی کمر و قسمت پایینی کمر کمی خمیده است که این حالت به جذب ضربه و تحمل وزن سر کمک می‌کند. قوز کمر زمانی اتفاق می‌افتد که این قوس طبیعی، بزرگ‌تر از حد معمول باشد. فردی که دچار قوز کمر است، یک برآمدگی واضح در قسمت بالایی کمر دارد که وقتی از کنار نگاه می‌کنید این ناحیه ممکن است به طور قابل‌توجهی گرد یا بیرون زده به نظر برسد. علاوه بر این، افراد مبتلا به قوز کمر اغلب دولا دولا راه می‌روند و شانه‌هایشان نیز به سمت جلو خمیده هستند. ممکن است قوز کمر، فشار زیاد از حدی بر ستون فقرات وارد کند که این موضوع سبب بروز درد می‌شود. انواع قوز کمر به‌طورکلی قوز کمر به سه نوع اصلی تقسیم‌بندی می‌شود که شامل موارد زیر هستند: کیفوز وضعیتی شایع‌ترین نوع گوژپشتی، کیفوز وضعیتی (Postural kyphosis) است که معمولا در سنین نوجوانی رخ می‌دهد. قوز کردن، ایستادن یا نشستن در وضعیت نامناسب و پایین گرفتن سر و شانه‌ها، سبب کشیدگی رباط‌ها و عضلات نگهدارنده مهره‌ها (استخوان‌های ستون فقرات) می‌شود. این کشیدگی باعث می‌شود مهره‌ها از وضعیت طبیعی‌شان خارج شوند و سبب ایجاد ظاهر گرد و خمیده‌ای در ستون فقرات می‌شود. این وضعیت معمولا انحنایی ایجاد می‌کند که انعطاف‌پذیر است، به این معنا که تغییر وضعیت بدن باعث تغییر در انحنا می‌شود. این اختلال اغلب در نوجوانان اتفاق می‌افتد و دختران را بیشتر از پسران تحت تاثیر قرار می‌دهد. معمولا سبب بروز درد یا مشکل خاصی نمی‌شود. کیفوز شوئرمن کیفوز شوئرمن (Scheuermann’ Kyphosis) نوع دیگری از قوز کمر است. شوئرمن نام رادیولوژیست دانمارکی است که اولین‌بار این عارضه را شناسایی کرد. این نوع قوز کمر زمانی رخ می‌دهد که مهره‌ها شکل متفاوتی داشته باشند. در این اختلال مهره‌ها به‌جای شکل مستطیلی، سه‌گوش یا V شکل هستند. در این شرایط مهره‌های سه‌گوش، به سمت جلو خم می‌شوند و ستون فقرات را گرد جلوه می‌دهند. کیفوز شوئرمن: اغلب در نوجوانان ظاهر می‌شود و پسران را بیشتر از دختران تحت تاثیر قرار می‌دهد. می‌تواند شدیدتر از کیفوز وضعیتی باشد، خصوصا در افرادی که وزن آنها زیر حد متوسط است. سبب ایجاد یک انحنای سفت و غیرقابل‌انعطاف می‌شود، به‌طوری‌که تغییر موقعیت نمی‌تواند این انحنا را تغییر دهد. ممکن است خیلی دردناک باشد و این درد خصوصا زمانی که در حال فعالیت هستید یا زمانی که برای مدت طولانی می‌ایستید یا می‌نشینید تشدید می‌شود. کیفوز مادرزادی منظور از مادرزادی، وضعیتی است که با آن متولد شده‌اید. افراد مبتلا به کیفوز مادرزادی (Congenital kyphosis)، با ستون فقراتی متولد می‌شوند که قبل از تولد به‌درستی رشد نکرده است. طی این اختلال مهره‌ها به‌جای این که به طور عادی از هم جدا باشند، به همجوش می‌خورند. کیفوز مادرزادی: ممکن است با رشد کودک تشدید شود. معمولا در سنین پایین به جراحی نیاز دارد تا از تشدید شدن انحنای ایجاد شده جلوگیری شود. ممکن است با سایر نقص‌های مادرزادی که بر قلب و کلیه‌ها تاثیر می‌گذارند همراه باشد. قوز کمر تا چقدر در بین کودکان رایج است؟ قوز کمر در حدود ۰.۰۴% الی ۱۰% از کودکانی که در سنین مدرسه هستند اتفاق می‌افتد (یعنی حدودا از هر ۱۰ کودک یک نفر به این اختلال مبتلاست، یا این که در ایالات متحده ۵.۶ میلیون کودک دچار این عارضه هستند). به‌طورکلی قوز کمر در اکثر موارد در سنین ۱۲ الی ۱۷ سالگی تشخیص داده می‌شود. علائم قوز کمر علائم قوز کمربسته به علت و نوع آن متفاوت هستند. معمولا اصلی‌ترین علائم این عارضه، ظهور برآمدگی در ناحیه کمر و کمردرد هستند. به‌طورکلی رایج‌ترین علائم و نشانه‌هایی که ممکن است تجربه کنید عبارت‌اند از: خم شدن سر به سمت جلو تفاوت در ارتفاع شانه‌ها احساس سفت و خشک‌شدن کمر ناتوانی در این که کاملا صاف دراز بکشید دردی که به دست‌ها یا پاها منتشر می‌شود احساس خستگی مفرط سفت شدن ماهیچه همسترینگ (ماهیچه‌های پشت ران) علل قوز کمر برخی از رایج‌ترین علل بروز قوز کمر شامل این مواردند: شکستگی: مهره‌های شکسته یا خرد شده (شکستگی‌های فشاری) ممکن است منجر به انحنای بیش از حد ستون فقرات شوند. شکستگی‌های فشاری خفیف معمولا سبب بروز علائم قابل‌توجهی نمی‌شوند. پوکی‌استخوان وضعیتی است که سبب نازک و ضعیف شدن استخوان‌ها می‌شود. این اختلال می‌تواند احتمال بروز شکستگی‌های فشاری را به طرز چشمگیری افزایش دهد. پوکی‌استخوان اغلب در زنان مسن و افرادی که برای مدت طولانی کورتیکواستروئید مصرف کرده‌اند، رایج‌تر است. فرسایش یا دژنراسیون دیسک: دیسک‌ها نرم و دایره‌ای‌شکل هستند و همچون ضربه‌گیر بین مهره‌های ستون فقرات عمل می‌کنند. با بالارفتن سن، این دیسک‌ها خشک و منقبض می‌شوند که این امر اغلب سبب تشدید شدن قوز کمر می‌شود. برخی از سندرم‌ها: قوز کمر در کودکان ممکن است با سندرم‌های خاصی همچون سندرم اهلرز دانلوس و سندرم مارفان در ارتباط باشد. سرطان و درمان‌های سرطان: تومورهای ستون فقرات (چه سرطانی باشند و چه خیر) می‌توانند مهره‌ها را ضعیف کنند و باعث شوند مهره‌ها مستعد شکستگی‌های فشاری باشند. درمان‌های سرطان (همچون شیمی‌درمانی و پرتودرمانی) نیز ممکن است تاثیر مشابهی روی مهره‌ها داشته باشند. اسپوندیلیت آنکیلوزان: این اختلال نوعی آرتریت التهابی است که اغلب در اوایل بزرگسالی اتفاق می‌افتد و احتمال بروز قوز کمر را افزایش می‌دهد. دیستروفی عضلانی: این بیماری ژنتیکی سبب ضعیف شدن عضلات (از جمله عضلاتی که اطراف ستون فقرات هستند) می‌شود. سن: یکی دیگر از عوامل دخیل در بروز قوز کمر، سن است. طبق اظهارات پزشکان با بالارفتن سن و شروع ازدست‌دادن تراکم استخوان، فشار بیشتری بر دیسک‌های ستون فقرات وارد می‌شود. فشارهای مکرر می‌توانند باعث شود که ستون فقرات به سمت جلو خم شود. روش‌های درمان قوز کمر درمان دارویی اگر قوز کمر خفیف تا متوسط باشد، ممکن است پزشک مصرف برخی از داروها را توصیه کند، از جمله: داروهای مسکن: اگر داروهای بدون نسخه همچون استامینوفن، ایبوپروفن یا ناپروکسن سدیم در برطرف‌کردن علائمتان موثر نبودند، می‌توانید داروهای تجویزی قوی تر را امتحان کنید. داروهای پوکی‌استخوان: داروهای تقویت‌کننده استخوان می‌توانند از بروز شکستگی‌های ستون فقرات (که سبب تشدید کیفوز می‌شوند) جلوگیری کنند. بریس یا ارتوز نوجوانانی که به کیفوز خفیف تا متوسط ​​مبتلا هستند، ممکن است به استفاده از بریس (Brace) نیاز داشته باشند. از بریس باید در شرایطی استفاده شود که استخوان‌ها هنوز درحال‌رشد هستند. بریس از تشدید شدن قوز کمر جلوگیری می‌کند. استفاده از بریس ممکن است در ابتدا باعث شود که دامنه حرکتی فرد با کمی محدودیت مواجه شود. بااین‌حال، اکثر افراد پس از مدتی به استفاده از آن عادت می‌کنند. به‌طورکلی بر یس‌‌های مدرن به نحوی طراحی شده‌اند که فرد با آنها راحت باشد؛ بنابراین فرد می‌تواند با آنها در طیف وسیعی از فعالیت‌های فیزیکی شرکت کند. در این شرایط فرد باید تا زمانی که رشد ستون فقرات متوقف شود (که معمولا حدود ۱۴ یا ۱۵ سالگی است) از بریس استفاده کند. معمولا استفاده از بریس به بزرگسالانی که رشدشان متوقف شده است توصیه نمی‌شود زیرا این روش درمانی نمی‌تواند موقعیت ستون فقرات را در این افراد اصلاح کند. فیزیوتراپی اگر قوز کمر باعث شده که درد داشته باشید، فیزیوتراپی می‌تواند به برطرف‌کردن این درد کمک کند. در این شرایط تراپیست تمریناتی را به شما می‌آموزد که عضلات مرکزی و عضلات کمر را تقویت می‌کنند و به بهبود وضعیت بدن کمک می‌کنند جراحی اگر کیفوز سبب بروز درد شدید یا علائم دیگری شود که در زندگی روزمره‌تان تداخل ایجاد می‌کنند، جراحی می‌تواند در برطرف‌کردن این علائم موثر باشد. پروسه جراحی می‌تواند انحنای ایجاد شده روی کمر را کاهش دهد تا علائم تسکین پیدا کنند. پزشکان، جراحی ستون فقرات را به افرادی که دارای شرایط زیر هستند توصیه می‌کنند: کیفوز مادرزادی کیفوز شوئرمن با انحنای بیش از ۷۵ درجه افرادی که پس از امتحان کردن روش‌های غیر جراحی همچنان کمردرد شدید دارند فیوژن ستون فقرات رایج‌ترین جراحی ای که برای اصلاح قوز کمر استفاده می‌شود، فیوژن ستون فقرات کمری (Spinal Fusion) است. خود پروسه جراحی ۴ الی ۵ ساعت طول می‌کشد و اغلب به سه تا چهار روز بستری شدن در بیمارستان نیاز دارد. مدت‌زمان ریکاوری کامل پس از این جراحی نیز معمولا ۴ الی ۶ هفته است که این زمان در خانه سپری می‌شود. جراح، فیوژن ستون فقرات را در حالی انجام می‌دهد که بیمار تحت بیهوشی عمومی قرار دارد. تکنیک‌های مختلفی برای انجام این جراحی وجود دارند که پزشک بسته به محل قرارگیری مهره‌هایی که قرار است جوش داده شوند، دلیل جراحی، وضعیت کلی سلامتی و شکل بدن، نوع مناسب را به بیمار توصیه می‌کند. بطور کلی، این پروسه شامل موارد زیر است: برش: برای دستیابی به مهره‌های موردنظر، جراح برشی را ایجاد می‌کند که این برش اغلب در قسمت میانی ستون فقرات ایجاد می‌شود و باعث می‌شود استخوان‌ها و عضلات ستون فقرات در معرض دید قرار بگیرند. آماده‌سازی پیوند استخوان: پیوند استخوان که دو مهره را با هم ترکیب می‌کند، ممکن است از بانک استخوان یا از بدن خود بیمار (معمولا از لگن) گرفته شود. اگر قرار است از استخوان خود بیمار استفاده شود، جراح برشی را بالای استخوان لگن ایجاد می‌کند، قسمت کوچکی از آن را برمی‌دارد و سپس برش ایجاد شده را می‌بندد. فیوژن یا جوش دادن: برای جوش دادن دائمی مهره‌ها، جراح مواد پیوند استخوان را بین مهره‌ها قرار می‌دهد. گاهی از صفحات فلزی، پیچ‌ها یا میله‌ها نیز استفاده می‌شود تا در حین بهبود پیوند استخوان، مهره‌ها در کنار هم نگه داشته شوند. در برخی موارد، جراح به‌جای پیوند استخوان از یک ماده مصنوعی استفاده می‌کند. این مواد مصنوعی، رشد استخوان را تقویت می‌کنند و پروسه جوش خوردن مهره‌ها را تسریع می‌بخشند. نکته: این که پس از این جراحی کمی احساس درد و اذیت شدن را تجربه کنید عادی است. اما درصورتی‌که علائم زیر (که نشان‌دهنده عفونت هستند) را تجربه کردید با پزشک تماس بگیرید: قرمز شدن، حساسیت نسبت به لمس و فشار، ورم خروج ترشحات از زخم لرز تب بالای ۱۰۰.۴ درجه فارنهایت (۳۸ درجه سانتیگراد) روش‌های تشخیص در طول ویزیت، پزشک در مورد علائمتان و این که آیا سابقه بیماری‌های مرتبط دارید، از شما سوالاتی می‌پرسد و در صورت نیاز روش‌های تشخیصی زیر را انجام می‌دهد: معاینه فیزیکی در طول معاینه فیزیکی، پزشک به کمرتان نگاه می‌کند و ستون فقراتتان را لمس می‌کند تا وجود هرگونه ناهنجاری را تشخیص دهد. همچنین، با معاینه فیزیکی و فشار دادن، پزشک می‌تواند عضلات ستون فقرات یا عضلات همسترینگ که نسبت به فشار یا لمس حساس هستند را تشخیص دهد. قوز کمر به‌راحتی از پهلو قابل تشخیص است، چه زمانی که صاف بایستید و چه زمانی که به سمت جلو خم شده باشید. ممکن است پزشک تست آدامز را انجام دهد که در آن باید از ناحیه کمر به سمت جلو خم شوید تا پزشک راحت‌تر بتواند برآمدگی گرد یا زاویه‌دار را تشخیص دهد. همچنین این وضعیت باعث می‌شود پزشک راحت‌تر کیفوز توراکولومبار را تشخیص دهد. کیفوز توراکولومبار یک انحنای غیرطبیعی در قسمتی است که مهره‌های توراسیک و کمری به هم می‌رسند. برای این که پزشک دامنه حرکتی‌تان را بسنجد از شما می‌خواهد که چندین بار به سمت جلو، عقب و پهلو خم شوید و بچرخید. انجام تصویربرداری اشعه ایکس پزشک با استفاده از اشعه ایکس، از ستون فقراتتان عکس‌برداری می‌کند تا بتواند ستون فقرات را از نمای پشت و پهلو مشاهده و بررسی کند. این دو نما بسیاری از مشکلات ستون فقرات را نشان می‌دهند، از جمله انحنای غیرعادی و مهره‌هایی که شکل‌های غیرعادی (خصوصا سه‌گوش مانند) دارند. از آزمایش اشعه ایکس همچنین برای اندازه‌گیری میزان انحنای ستون فقرات نیز استفاده می‌شود. سی‌تی‌اسکن اگر پزشک به تصاویر جزئی تری نیاز داشته باشد، انجام سی‌تی‌اسکن را توصیه می‌کند. MRI اگر پزشک به وجود مشکل عصبی شک کند دارد، آزمایش دیگری به نام تصویربرداری تشدید مغناطیسی (MRI) را انجام می‌دهد. تصاویری که توسط دستگاه MRI به دست می‌آیند خیلی دقیق هستند و پزشک می‌تواند از آنها برای مشاهده تمام ساختارهای ستون فقرات استفاده کند. MRI همچنین می‌تواند وجود تومور یا عفونت در ستون فقرات را نیز تشخیص دهد. معاینه سیستم عصبی گاهی پزشک سیستم عصبی‌تان را بررسی می‌کند. سیستم عصبی شامل مغز، طناب نخاعی و عصب‌هایی است که همچون شاخه‌های درخت در سرتاسر بدن منتشر شده‌اند. عصب‌ها برای کنترل بدن، پیام‌هایی را به مغز منتقل می‌کنند و پیام‌هایی را از مغز دریافت می‌کنند. درصورتی‌که علائم عصبی همچون بی‌حسی و ضعف عضلانی را تجربه می‌کنید، پزشک این آزمایش را انجام می‌دهد. معمولا این آزمایش با استفاده از ابزاری همچون چکش رفلکس انجام می‌شود. این ابزار سبب بروز هیچ‌گونه دردی نمی‌شود بلکه تنها بررسی می‌کند که آیا عصب‌هایتان به‌خوبی کار می‌کنند یا نه. همچنین ممکن است پزشک از شما بخواهد کارهایی را انجام دهید تا تعادل و هماهنگی اعضای بدنتان را بررسی کند.آزمایش‌های تراکم استخوان پایین بودن تراکم استخوان می‌تواند قوز کمر را تشدید کند. پیشگیری معمولا پیشگیری از برخی از انواع قوز کمر ممکن نیست. اما می‌توانید با رعایت نکات زیر به پیشگیری و/ یا کاهش پیشرفت کیفوز وضعیتی کمک کنید: وزن متناسبی داشته باشید. اضافه‌وزن باعث می‌شود فشار ناشی از زندگی روزمره روی مفاصل، ماهیچه‌ها و تاندون‌های ستون فقرات افزایش پیدا کند. به همین خاطر درصورتی‌که وزنتان بالاست، بهتر است با پزشکتان در مورد روش‌های کاهش وزن صحبت کنید. فعال بمانید و مدام مراقب وضعیت بدنی‌تان باشید تا در صورت نیاز آن را اصلاح کنید. اگر عادت به خم شدن یا قوز کردن دارید، هرچند دقیقه یکبار وضعیت کمرتان را بررسی و آن را اصلاح کنید. سعی کنید هنگامی که می‌نشینید یا می‌ایستید شانه‌هایتان را به سمت پایین و عقب ببرید تا شانه‌ها دقیقا هم راستا با هر دو طرف ستون فقرات قرار بگیرند. گاهی ممکن است مجبور شوید فضای کارتان را به نحوی تنظیم کنید که بدنتان در وضعیت مناسبی قرار بگیرد. به‌عنوان‌مثال، اگر متوجه شدید که دائما برای کار با کامپیوتر قوز می‌کنید، بالابردن نمایشگر می‌تواند کمک کند. هنگامی که در حال کار در دفترتان هستید، صندلی ای با ارتفاع مناسب را انتخاب کنید. به‌نحوی‌که به شما این امکان را بدهد تا هر دوپایتان را صاف روی زمین قرار دهید، درحالی‌که زانوهایتان در زاویه قائمه قرار دارند. از پزشکتان در مورد داروهایی که تراکم استخوان را کاهش می‌دهند سوال بپرسید (همچون استروئیدها، داروهای ضدافسردگی و سایر داروها). در صورت تایید پزشک مصرف این داروها را قطع کنید و داروهای دیگری را جایگزین کنید. سیگار را ترک کنید. نیکوتین موجود در سیگار، کلسیم را از استخوان‌ها خارج می‌کند و شما را به میزان بیشتری در معرض خطر قوز کمر قرار می‌دهد. مصرف الکل مانع از ساخت استخوان‌های سالم توسط بدن می‌شود. مصرف زیاد از حد الکل نه‌تنها تعادل کلسیم در بدن را بر هم می‌زند بلکه روی هورمون‌ها و ویتامین‌هایی که به ساخت استخوان‌های سالم کمک می‌کنند نیز تاثیر می‌گذارد. به همین خاطر توصیه می‌شود، مصرف آن را ترک کنید. برخی از تحقیقات نشان داده‌اند که مصرف قهوه نیز سبب ضعیف شدن استخوان‌ها می‌شود. اگرچه به تحقیقات بیشتری دراین زمینه نیاز است اما توصیه می‌شود که به‌جای این نوشیدنی، از نوشیدنی‌های سرشار از کلسیم (همچون شیر) استفاده کنید.